Początek prezydentury Gitanasa Nausėdy upływa pod znakiem wizyt zagranicznych. Już w pierwszym tygodniu urzędowania prezydent Litwy odwiedził Warszawę, a następnie udał się w gości do Rygi. W środę i czwartek (14–15 sierpnia) Nausėda wraz z małżonką Dianą Nausėdienė przebywał z oficjalną wizytą w Niemczech. Berlin jest pierwszą stolicą zachodnioeuropejską na liście podróży zagranicznych nowego prezydenta.
Przed jego wyjazdem krajowe media pisały, że litewski przywódca zamierza nawiązać osobiste relacje z kanclerz Angelą Merkel. Szefowa niemieckiego rządu, mimo że zbliża się już do końca politycznej kariery, nadal uchodzi za najbardziej wpływowego przywódcę europejskiego. Stosunki z Niemcami są z kolei jednym z najważniejszych składowych litewskiej polityki zagranicznej. „Niemcy są kluczowym europejskim partnerem Litwy w sferze obrony, bezpieczeństwa i gospodarki” – mówił przed wizytą Gitanas Nausėda.
Litewski prezydent przypomniał o roli w budowie bezpieczeństwa Litwy, jaką Niemcy odgrywają jako państwo wiodące w wielonarodowym batalionie NATO. W jednostce w Rukli niedaleko Kowna służy obecnie 550 żołnierzy Bundeswehry. Strona niemiecka dostarcza na Litwę również sprzęt wojskowy: wozy bojowe, haubice i ciężarówki o ogólnej wartości niemal pół miliarda euro, a kolejne 100 milionów euro planuje zainwestować w rozwój infrastruktury militarnej na Litwie.
Niemieckie zapewnienia, litewskie obawy
W pierwszym dniu wizyty prezydent Litwy został podjęty przez Angelę Merkel. „Mamy nadzieję na bardzo bliską współpracę, zarówno dwustronną, jak i w ramach Unii Europejskiej” – mówiła niemiecka kanclerz, która przypomniała również o intensywnym charakterze stosunków litewsko-niemieckich za prezydentury Dalii Grybauskaitė. Angela Merkel zapewniła także, że niemiecki udział w wielonarodowym batalionie NATO będzie kontynuowany, podobnie jak w misji strzeżenia litewskiej przestrzeni powietrznej Baltic Air Policing.
Szczególną uwagę poświęcono rozwojowi dwustronnej współpracy gospodarczej. Jeszcze przed wizytą Gitanas Nausėda deklarował, że ta powinna pozostać zadaniem priorytetowym. Prezydent zachęcał niemieckich przedsiębiorców i przemysłowców, działających zwłaszcza w branży budownictwa, przemysłu motoryzacyjnego, IT, biotechnologii, finansów do inwestowania na Litwie. „W ostatnich latach stworzyliśmy najbardziej atrakcyjne warunki prawne dla dostawców usług finansowych w regionie” – mówił Nausėda.
Litewski prezydent podzielił się również swoimi obawami o budowaną w Ostrowcu na Białorusi elektrownię atomową. Inwestycja powstaje w odległości około 50 km od Wilna. Nausėda przypomniał, że w ocenie władz litewskich budowa nie spełnia międzynarodowych standardów bezpieczeństwa. „Chcielibyśmy prosić naszych przyjaciół z UE o pomoc w zapewnieniu, że elektrownia będzie spełniać wszystkie wymagane standardy, zanim zacznie działać” – mówił litewski prezydent w czasie konferencji prasowej w Berlinie.
„Niemcy wspierają stanowisko Litwy, że wymagane kryteria bezpieczeństwa powinny być spełnione” – wtórowała Nausėdzie Angela Merkel. Niemiecka kanclerz wyraziła przekonanie, że Unia Europejska powinna podejmować działania w celu zapewnienia, że powstająca elektrownia nie będzie stanowić zagrożenia. Niemieckie władze do tej pory deklarowały, że rozumieją litewskie obawy w sprawie Ostrowca, jednak nie poparły inicjatywy blokowania dostaw energii z Białorusi na poziomie unijnym.
Różnice zdań dotyczą także budowy gazociągu Nord Stream 2 przebiegającego przez Morze Bałtyckie. Zdaniem władz państw bałtyckich, a także m.in. Polski, głównym skutkiem inwestycji będzie zwiększenie zależności energetycznej UE od Rosji. Litwa wskazuje również na ryzyko dla Ukrainy utraty zysków z tranzytu gazu do UE. W czasie konferencji w Berlinie Gitanas Nausėda zapewnił, że on i Merkel zgodzili się, że interesy Ukrainy w kwestii tranzytu gazu muszą zostać zabezpieczone.
Druga ojczyzna
Tematem rozmowy niemieckiej kanclerz z litewskim prezydentem były także kwestie wewnątrzunijne, w tym dotyczące następnej wieloletniej perspektywy finansowej i skutków Brexitu dla całości Unii. Gitanas Nausėda zadeklarował także gotowość Litwy do uczestnictwa, w miarę możliwości, w europejskim systemie relokacji uchodźców. Oboje przywódców dyskutowali również o utrzymaniu sankcji wobec Rosji, kontynuowaniu wspierania krajów Partnerstwa Wschodniego oraz konieczności przeciwdziałania dezinformacji i zagrożeniom cybernetycznym.
Angela Merkel otrzymała od Gitanasa Nausėdy zaproszenie do złożenia wizyty na Litwie. Nausėda, który na pytania miejscowych dziennikarzy odpowiadał w języku niemieckim, powiedział, że Niemcy stały się dla niego „drugą ojczyzną” na początku lat 90. Przyszły prezydent Litwy spędził wówczas dwa lata na stażu naukowym na Uniwersytecie w Mannheim. Wspominał on później ten okres jako czas, gdy kształtowały się jego prozachodnie i proeuropejskie poglądy.
W czwartek para prezydencka gościła w Pałacu Bellevue, gdzie spotkała się z prezydentem federalnym Frankiem-Walterem Steinmeirem i jego żoną Elke Büdenbender. W czasie spotkania obaj prezydenci dyskutowali o możliwościach działań, jakie europejscy przywódcy mogliby podjąć w celu rozwoju współpracy transatlantyckiej w dziedzinie bezpieczeństwa i gospodarki. Nausėda zwrócił uwagę na potrzebę wzmocnienia dialogu między UE a Stanami Zjednoczonymi, szczególnie w sprawie wyzwań podzielanych przez obie strony.
Litewski prezydent powtórzył zaproszenie do inwestowania na Litwie skierowane do niemieckich przedsiębiorstw. Prezydenci poruszyli także kwestie wyzwań dla bezpieczeństwa i niezależności energetycznej, w tym związane z budową elektrowni w Ostrowcu oraz synchronizacją połączeń energetycznych. W tym samym czasie odbyło się spotkanie pierwszych dam, które rozmawiały o rozwoju projektów społecznych.
Absolwent Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, pracownik Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, interesuje się krajami bałtyckimi, stosunkami polsko-litewskimi i polsko-białoruskimi, był współautorem "Programu Bałtyckiego" w Radiu Wnet, publikował m.in. w "Nowej Europie Wschodniej", "New Eastern Europe", "Tygodniku Powszechnym", portalu "Więź" i "Magazynie Pismo". Autor książki "Litwa po litewsku" (Wydawnictwo Czarne, 2024).
