W 2018 roku Polska i Litwa obchodzą 100. rocznicę odzyskania Niepodległości, ale także 80. rocznicę nawiązania stosunków dyplomatycznych. Z różnych powodów oba nasze państwa zdecydowały się nawiązać stosunki dyplomatyczne dopiero po dwudziestu latach od odzyskania wolności. O tym, jakie były okoliczności tego wydarzenia opowiedzą polscy i litewscy historycy.
Okres dwudziestolecia międzywojennego to czas dynamicznych zmian, trudnych warunków międzynarodowych, ale także wewnętrznych. To okres dynamicznych reform i odbudowywania wyniszczonych przez zaborców państw. To nieustanne ścieranie się różnych idei, koncepcji, także tych dotyczących przyszłości polsko-litewskich relacji. To, wreszcie, kształtowanie się nowoczesnej dyplomacji Polski i Litwy, która już w 1919 roku podjęła pierwsze rozmowy o nawiązaniu stosunków dyplomatycznych. Niestety, bez rezultatów… Okres ten, nie bez powodów, na długo stał się kością niezgody między Polakami a Litwinami. Piłsudski, Żeligowski, Smetona, spór o Wilno i Wileńszczyznę, na długo zamknęły możliwość porozumienia i nawiązania partnerskich stosunków między oboma narodami. Dwadzieścia długich lat między Polską a Litwą obecny był mur, trwała swoista „zimna wojna”. „Stosunki polsko-litewskie de facto nie istniały, ale co raz to było o nich głośno…”, jak pisał Piotr Łossowski.
W ramach kontynuacji cyklu rozmów „Bez emocji. Polsko-litewski dialog o…”, rozpoczętej w ubiegłym roku konferencją o Józefie Piłsudskim, 14 grudnia w Wilnie o godz. 17:30 w Litewskiej Bibliotece Narodowej im. Martynasa Mažvydasa odbędzie się seminarium poświęcone polsko-litewskim stosunkom dyplomatycznym ze szczególnym uwzględnieniem 1938 roku. To dobry moment, by z dystansem, bez zbędnych emocji, spojrzeć w przeszłość i podjąć się podsumowania prowadzonej przez oba państwa polityki zagranicznej w pierwszych latach wolności. Seminarium w Wilnie będzie wstępem do planowanej na marzec przyszłego roku konferencji w Kownie, podczas której zostanie zaprezentowana specjalna polsko-litewska publikacja o 1938 roku autorstwa młodych historyków i politologów Simonasa Jazavity oraz Dominika Wilczewskiego.
W seminarium udział wezmą:
Doc. dr Jonas Vaičenonis, litewski historyk wojskowości i dyplomacji, od wielu lat związany z Uniwersytetem Witolda Wielkiego w Kownie jako prodziekan i dziekan Wydziału Humanistycznego, redaktor naczelny „Kowieńskiego Rocznika Historycznego”, członek Rady Uniwersytetu Witolda Wielkiego. Autor kilkudziesięciu artykułów naukowych i książek, z których najważniejsza – „Lietuvos karyba. Nuo baltų iki XXI amžiaus: kariuomenė, fortifikacija, mūšiai ir karvedžiai“ (Wojskowość Litwy. Od Bałtów do XXI wieku: armia, fortyfikacje, bitwy i wodzowie). Profesor Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie.
Dr Giedrė Milerytė-Japertienė, litewska historyk związana z Uniwersytetem Witolda Wielkiego w Kownie. Jej zainteresowania naukowe dotyczą polsko-litewskich stosunków na uchodźstwie. Jest autorką, m.in. książki „Stosunki litewsko-polskie na uchodźstwie w latach 1945-1990”. Od kilku lat jest kierowniczką działu lituanistycznego w Litewskiej Narodowej Bibliotece im. Martynasa Mažvydasa.
Simonas Jazavita, reprezentuje młode pokolenia litewskich historyków. Pracownik Muzeum Miasta Kowna, przewodniczący Litewskiego Stowarzyszenia Historyków Wojskowości, doktorant w Katedrze Historii Litwy na Uniwersytecie Witolda Wielkiego. Przygotowuje rozprawę doktorską nt. „Litewska dyplomacja w obliczu Ii wojny światowej: koncepcja Kazysa Škirpy i jej realizacja”. Jeden z inicjatorów projektu popularyzującego historię LT1918.
Dr hab. Krzysztof Buchowski, polski historyk, lituanista, profesor Uniwersytetu w Białymstoku, specjalista ds. stosunków polsko-litewskich. Zajmuje się głównie problematyką stosunków polsko-litewskich, w tym wzajemnym postrzeganiem obu narodów. Jest autorem m.in. takich książek, jak „Szkice polsko-litewskie” czy „Litwomani i polonizatorzy”.
Dr Paweł Libera, polski historyk, zastępca dyrektora Biura Badań Historycznych Instytutu Pamięci Narodowej, adiunkt w Instytucie Historii im. Tadeusza Manteuffla Polskiej Akademii Nauk w Warszawie. Zajmuje się, m. in. historią Polski XX wieku, ze szczególnym uwzględnieniem polskiej polityki wschodniej, w tym stosunkami polsko-litewskimi i polsko-sowieckimi w okresie międzywojennym. Opublikował, m. in.: Lietuvos ir Lenkijos Diplomatiniai Santykiai 1938-1940 Metais (Vilnius 2012).
Dominik Wilczewski, reprezentuje młode pokolenia polskich politologów. Absolwent Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego i Podyplomowych Studiów Wschodnich na UW. Doktorant na Wydziale Historyczno-Socjologicznym Uniwersytetu w Białymstoku, gdzie przygotowuje pracę poświęconą polityce historycznej i polityce pamięci w niepodległym państwie litewskim. Redaktor serwisu przegladbaltycki.pl.
Dyskusja odbędzie się 14 grudnia, o godz. 17.30 w Litewskiej Narodowej Bibliotece im. Martynasa Mažvydasa. Język spotkania: polski i litewski z tłumaczeniem symultanicznym. Wstęp wolny.
Organizatorzy: Instytut Polski w Wilnie, Uniwersytet Witolda Wielkiego w Kownie, Muzeum Miasta Kowna, Litewska Narodowa Biblioteka im. Martynasa Mažvydasa, Przegląd Bałtycki, Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej Litwa.
Przegląd Bałtycki powstał w styczniu 2015 r. Serwis dostarcza informacji nt. państw regionu Morza Bałtyckiego.
