Trasa rowerowa przez dzielnice Kłajpedy zbudowane w latach 1958–1990 prezentująca architekturę i rozwój urbanistyczny litewskiego miasta portowego.
Miasto Kłajpeda, od XIII do początku XX wieku zwane Memel, przeszło w XX wieku zasadnicze zmiany. Po przyłączeniu całego obszaru i miasta do Litwy w 1923 roku Kłajpeda rozszerzyła się nie tylko na północ, jak poprzednio, ale także na południe. Po II wojnie światowej i okupacji przez Związek Radziecki Kłajpeda zaczęła intensywnie rozwijać się jako port handlowy i rybacki. W tym czasie na południe od centrum miasta nad Zalewem Kurońskim pojawiły się komercyjne i komunalne firmy usługowe wraz z przylegającymi do nich osiedlami mieszkaniowymi. Budowa nowej części Kłajpedy odbyła się w strukturze liniowej poprzez intensywną zabudowę dotychczas słabo zaludnionych części miasta. Pierwsza dzielnica powstała po II wojnie światowej rozciągała się po obu stronach ulicy Minijos – nie było wówczas wizji linearnej struktury urbanistycznej. Dzielnica została zaprojektowana jako dzielnica mieszkalna dla pracowników portu rybackiego, stąd potoczna nazwa dzielnicy Ryportas (ros. Рыбный порт, Рыбпорт, pol. port rybacki).
W czasach sowieckich główną osią Kłajpedy stał się Prospekt Pokoju (lit. Taikos prospektas). W latach 1958–1985 po obu stronach ulicy wybudowano dzielnice od numeru 2 do 7. Sowieckie miasto musiało być zbudowane w taki sposób, aby architektura i plan zagospodarowania przestrzennego był łatwy do zrozumienia dla górnika z Doniecka, kołchoźnika z Azji, a także marynarza znad Bałtyku. W okresie Breżniewa ograniczenia architektoniczne były odczuwalne nie tylko za sprawą ideologii, ale także przez brak materiałów budowlanych i ich niską jakość. Niemniej jednak w czasach sowieckich architekt Alfredas Gytis Tiškus zaczął kształtować wygląd Kłajpedy, próbując uczynić to litewskie miasto portowe wyjątkowym wśród innych miast sowieckich. Po konsultacjach z historykami i konserwatorami w planowaniu nowych osiedli przewidziano czerwoną cegłę.
W Kłajpedzie, która w czasach sowieckich rozszerzyła się na południe, wybudowano budynki mieszkalne o wysokości od 5 do 16 pięter, w typowej konstrukcji z cegły, płyty i monolitu. W każdej dzielnicy mieszkalnej występowały pewne różnice w wykorzystaniu materiałów budowlanych i elementów dekoracyjnych czy też w planowaniu przestrzennym. Z dziewięciu planowanych dzielnic tylko siedem zostało ukończonych przed odzyskaniem przez Litwę niepodległości. Oprócz osiedli mieszkaniowych wybudowano centra usług publicznych i komunalnych, kina, obiekty kulturalne i sportowe.
Trasa rowerowa „Powrót do świetlanej przeszłości”
Aby lepiej zaprezentować mieszkańcom i gościom Kłajpedy architekturę i rozwój urbanistyczny miasta w okresie powojennym, stworzono trasę rowerową, która obejmuje dzielnice powstałe w latach 1958–1990 wraz z otaczającymi je elementami przyrodniczymi i kulturowymi.
Trasa rowerowa powstała w ramach warsztatów studenckich, które odbyły się w dniach 20–22 lipca 2020 roku i w których wzięli udział młodzi ludzie z kilku stowarzyszeń mniejszości narodowych. Trzydniowe warsztaty studenckie zostały zainicjowane i przeprowadzone przez Związek Niemców w Kłajpedzie oraz Goethe-Institut w Wilnie w ramach Dni Kultury Niemieckiej 2020. Długość trasy wynosi 13 km, a czas przejazdu to od 2 do 2,5 godziny. Adres obok obiektu wskazuje zalecany przystanek do oglądania.
14Dom Kultury „Žvejų rūmai“ (pol. „Pałac Rybaka”, Taikos prospektas 70)
Dom Kultury i Sportu (zaprojektowany przez Baltrėnasa) został wybudowany w 1981 roku w czwartej dzielnicy o nazwie „Baltija” na zlecenie ówczesnego Ministerstwa Rybołówstwa Handlowego ZSRR. Powierzchnia budynku z czerwonej cegły to 8000 metrów kwadratowych. Kompleks zajmuje powierzchnię 3 hektarów i jest podzielony na trzy strefy – widownię, klub i halę sportową. Długość budynku wynosi 96 metrów, szerokość 33,7 metra.
Za budynkiem znajdują się otwarte boiska do siatkówki i koszykówki. W wielkiej sali mieści się 1050 widzów, a w małej – 114. Wielką salę wyposażono w nowoczesną, w pełni zmechanizowaną i zautomatyzowaną scenę obrotową o powierzchni, głębokości i wysokości 24 metrów. Dom Kultury „Pałac Rybaka” ma jedną z największych scen na Litwie (z kanałem orkiestrowym), która idealnie nadaje się do występów na dużą skalę i przedstawień teatralnych o złożonej scenografii.
Dom został otwarty w 1982 roku i przez długi czas cieszył się dobrą opinią. Dziś nadal jest jednym z najważniejszych miejsc występów różnych performerów i grup artystycznych w Kłajpedzie. W Domu Kultury działają cztery teatry: Teatr Pantomimy „A”, Teatr Młodzieży „Be durų” („Bez drzwi”), Teatr Gliukai i Teatr Zamkowy w Kłajpedzie. Odbywają tu repetycje cztery chóry, w tym chór „Cantare” i chór żeński „Dangė”, a także dwie grupy taneczne. Odbywają się również dwa festiwale „Jaunatis” i „Šermukšnis”. Podczas przebudowy i renowacji zabytkowego Teatru Dramatycznego na Placu Teatralnym przez osiem lat w Domu Kultury „Pałac Rybaka” wystawiano sztuki Teatru Dramatycznego w Kłajpedzie. Kiedy w 2019 roku rozpoczęła się odbudowa Teatru Muzycznego w Kłajpedzie, teatr ten również tymczasowo się tu przeniósł.
Trasa rowerowa „Powrót do świetlanej przeszłości”
Długość trasy wynosi 13 km, a czas przejazdu to od 2 do 2,5 godziny. Adres obok obiektu wskazuje zalecany przystanek.
AUTORZY I AUTORKI
Veronika Beliajeva, Mantas Ežerinskis, Jessica Gherman, Jokūbas Kulevičius, Vilius Račiūnas i Vladimir Tarasov.
Doradztwo, współautorstwo i przewodnictwo wycieczek: Laurencija Budrytė-Ausiejienė.
Tłumaczenie z języka litewskiego na język niemiecki Rasa Darbutaitė, tłumaczenie z języka niemieckiego na język polski Tomasz Otocki.
Oryginalny tekst znajduje się na stronie Instytutu Goethego. Copyright: © Goethe-Institut Litauen, 2020.
Instytucja założona w 1998 roku. Zajmuje się organizacją wydarzeń kulturalnych na terenie Litwy związanych z teatrem, tańcem, muzyką, wystawami i filmem, jak również sympozjów i seminariów. Prowadzi także kursy języka niemieckiego dla mieszkańców Litwy. Siedziba organizacji znajduje się przy Prospekcie Giedymina w Wilnie. Na czele instytutu stoi obecnie Michael Müller-Verweyen.
