W drugiej połowie czerwca w Gdańsku odbędzie się 6. edycja Międzynarodowego Festiwalu Literatury Europejski Poeta Wolności. Do głównej nagrody nominowanych jest ośmiu autorów z różnych europejskich państw wraz ze swoimi tłumaczami – w tym roku w gronie finalistów znalazły się także poetki z Litwy i Łotwy.
Jak podkreślają organizatorzy, u podstaw Nagrody Literackiej Europejski Poeta Wolności leży idea łączenia i przybliżania rozmaitych wspólnot, języków i literackich wizji świata, a samo wyróżnienie, przyznawane jest za odwagę w budowaniu, poprzez poezję, nowej wizji europejskiej wspólnoty. Festiwal umożliwia polskiej publiczności spotkanie ze współczesną poezją europejską i jej twórcami oraz kieruje uwagę na kwestie istotne dla kształtu i rozwoju poezji. Każda kolejna edycja przedsięwzięcia ubogaca polską literaturę o przekłady tomów uznanych, żyjących poetek i poetów europejskich.
Przyznawana w cyklu dwuletnim Nagroda Literacka Europejski Poeta Wolności po raz pierwszy została wręczona w 2010 roku – wówczas główny laur otrzymał białoruski poeta Uładzimier Arłoŭ za tom „Prom przez kanał La Manche”. W 2012 roku postanowiono zmienić formułę festiwalu – organizatorzy uznali, że poezja nie gubi się w przekładzie i obok głównej nagrody dla twórcy, postanowili przyznawać również osobny laur dla tłumacza wyróżnionego przekładu. Obecnie nominacje do nagrody zgłaszane są właśnie przez tłumaczy, którzy jednocześnie proponują swoją wizję przekładu – dzięki temu czytelnicy mają możliwość poznania nowych twórców oraz nieznanych wcześniej kontekstów kulturowych. Zwycięzcami drugiej edycji festiwalu zostali niemiecki poeta Durs Grünbein za tom „Mizantrop na Capri” oraz tłumacz Andrzej Kopacki. W 2014 roku główna nagroda trafiła do Chorwatki Dorty Jagić za tom „Kanapa na rynku” oraz tłumaczki Małgorzaty Wierzbickiej, a laureatkami czwartej edycji festiwalu została Ana Blandiana z Rumunii za tom „Moja ojczyzna A4” oraz tłumaczka Joanna Kornaś-Warwas. W 2018 roku nagrodzeni zostali pochodząca z Islandii Linda Vilhjálmsdóttir za tom „Wolność” oraz tłumacz Jacek Godek.
Warto podkreślić, że obok wspomnianych wyżej zwycięzców z Niemiec i Islandii, podczas każdej edycji festiwalu wśród nominowanych znalazł się przynajmniej jeden poeta z krajów nordyckich lub innych państw położonych w basenie Morza Bałtyckiego. Do nagrody nominowani byli Erkka Filander z Finlandii (2018), Siergiej Stratanowski z Rosji (2016), Yahya Hassan z Danii (2016), Jaan Kaplinski z Estonii (2014), Kristin Berget z Norwegii (2012) oraz Birgitta Lillpers ze Szwecji (2010).
Nominowanych oraz zwycięzców wybiera jury złożone z wybitnych poetów, prozaików, krytyków, redaktorów, tłumaczy i przedstawicieli innych dyscyplin sztuki. Od 2018 roku przewodniczącym jury jest Krzysztof Czyżewski – praktyk idei, eseista i animator działań międzykulturowych oraz twórca Fundacji „Pogranicze” i Ośrodka „Pogranicze – sztuk, kultur, narodów” w Sejnach. Skład jury uzupełniają: Paweł Huelle, Andrzej Jagodziński (sekretarz), Zbigniew Mikołejko, Stanisław Rosiek, Anda Rottenberg, Beata Stasińska oraz noblistka Olga Tokarczuk.
W tym roku do nagrody nominowani zostali poeci z ośmiu różnych państw – Darko Cvijetić z Bośni i Hercegowiny, Balša Brković z Czarnogóry, Zwiad Ratiani z Gruzji, Sinéad Morrissey z Irlandii, Jean Portante z Luksemburga Antoine Cassar z Malty oraz Agnė Žagrakalytė z Litwy i Inga Gaile z Łotwy.
Pierwszą z nominowanych reprezentantek krajów bałtyckich jest Agnė Žagrakalytė, która została nominowana za tom „Właśnie” (lit. „Štai”) wydany na Litwie w 2017 roku – tom ten zdobył pierwsze miejsce w plebiscycie na Litewską Książkę Roku 2017 w kategorii poezja. Agnė Žagrakalytė jest poetką, powieściopisarką, eseistką i felietonistką, pisze dla litewskich magazynów poświęconych kulturze i jest autorką trzech tomów poetyckich. Autorką przekładu tomu „Właśnie” jest Agnieszka Rembiałkowska – absolwentka filologii bałtyckiej na Uniwersytecie Warszawskim, tłumaczka, członkini Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury, laureatka nagrody festiwalu Poezijos pavasaris (pol. Wiosna Poezji) za przekłady poezji litewskiej na język polski (2018).
Nominując litewską poetkę do nagrody, Agnieszka Rembiałkowska zwróciła uwagę przede wszystkim na to, że Žagrakalytė w swojej twórczości porusza temat kulturowych stereotypów związanych z kobietami i ich twórczością, nie tracąc przy tym zmysłowości i „niemal erotycznej energii przekazu”.
Łotyszka Inga Gaile nominowana została za tom „Wielkanoc” (łot. „Lieldienas”), który na Łotwie ukazał się w 2018 roku. Inga Gaile jest poetką, powieściopisarką, tłumaczką i dramatopisarką oraz przewodniczą łotewskiego PEN Clubu. W swoim dorobku ma sześć tomów poezji, w tym jeden z poezją dla dzieci. Za swoją twórczość zdobyła wiele ważnych łotewskich nagród literackich. Tom „Wielkanoc” na język polski przełożyła Agnieszka Smarzewska – absolwentka filologii bałtyckiej na Uniwersytecie Warszawskim, tłumaczka, autorka opowiadań, copywriterka oraz redaktorka „Przeglądu Bałtyckiego”.
Uzasadniając swoją nominację, Agnieszka Smarzewska podkreśliła, że Gaile śmiało podejmuje wątki feministyczne oraz LGBT+, żongluje aluzjami politycznymi i nawiązaniami do najnowszej historii Łotwy, a ironia i humor nie są jej obce.
Oprócz spotkań z nominowanymi poetami i ich tłumaczami, w programie znalazło się także wiele dyskusji, spotkań, wykładów czy warsztatów, w których udział wezmą także inni goście festiwalu – wybitni poeci, pisarze, dziennikarze, tłumacze, historycy, artyści i naukowcy. Nie zabraknie także wydarzeń zorganizowanych z myślą o młodzieży oraz najmłodszych uczestnikach festiwalu. W ramach towarzyszącego festiwalowi programu kulturalnego, odbędzie się m.in. koncert krakowskiego duetu Kirszenbaum. Autorami programu tegorocznej edycji festiwalu są Tadeusz Dąbrowski, Weronika Janeczko oraz Barbara Klicka.
Ze szczegółowym programem minutowym festiwalu oraz sylwetkami wszystkich nominowanych poetów i tłumaczy można zapoznać na oficjalnej stronie imprezy: www.europejskipoetawolnosci.pl.
Zwycięzcy szóstej edycji Międzynarodowego Festiwalu Literatury Europejski Poeta Wolności zostaną ogłoszeni podczas uroczystej gali, która odbędzie się w drugiej połowie czerwca 2020 roku w gdańskim Teatrze Wybrzeże. Wszystkie nominowane tomy zostały już przetłumaczone i opublikowane w języku polskim – premierowa prezentacja odbędzie się podczas festiwalu. Seria poetycka Europejski Poeta Wolności ukazuje się nakładem Instytutu Kultury Miejskiej w Gdańsku.
Organizatorem Międzynarodowego Festiwalu Literatury Europejski Poeta Wolności jest Instytut Kultury Miejskiej w Gdańsku. Fundatorem konkursu Nagroda Literacka Europejski Poeta Wolności jest Miasto Gdańsk.
W związku z przesunięciem festiwalu artykuł został odpowiednio zaktualizowany. Po ustaleniu przez organizatorów nowych dokładnych dat, ponownie odpowiednio zaktualizujemy artykuł.
Absolwentka bałtystyki na Uniwersytecie Warszawskim oraz studentka uniwersytetów w Wilnie, Kłajpedzie i Rydze. Interesuje się historią i kulturą krajów bałtyckich. W wolnych chwilach pływa, biega, jeździ na rowerze lub nartach oraz podróżuje po Europie i fotografuje. Torunianka.
