Podczas podróży na Litwę warto wybrać się do Raudondvaris, niewielkiej miejscowości położonej 10 kilometrów na zachód od Kowna. Jest to dobra propozycja dla tych, którzy zdążą już się nasycić zwiedzaniem miasta i chcą zobaczyć coś innego. Z czego słynie Raudondvaris i co oferuje dla przyjezdnych? Zarówno miłośnicy historii, jak i atrakcji przyrodniczych nie wyjadą stamtąd zawiedzeni.
Raudondvaris to po polsku Czerwony Dwór, co jasno wskazuje skąd miejscowość wzięła swoją nazwę. Ów dwór stanowi także największą atrakcję turystyczną wsi. Poza kompleksem pałacowo-parkowym miejscowość wygląda, jak jedna z wielu litewskich wsi – sklep, kościół, przystanek autobusowy, kilka małych bloków oraz zwarta zabudowa domów jednorodzinnych z zadbanymi ogródkami.
Historia tego miejsca sięga końca XVI wieku. Pierwsze wzmianki o Czerwonym Dworze pochodzą natomiast z początku XVII wieku. W 1572 roku obszar ten przywilejem nadanym przez króla Zygmunta II Augusta trafił do rodziny Dziewiałtowskich. Decyzję o budowie dworu przypisuje się Wojciechowi Dziewiałtowskiemu i jego synowi – Janowi. Decyzja o zlokalizowaniu dworu w tym miejscu podyktowana była najprawdopodobniej działalnością gospodarczą rodziny – rzeka pozwalała na spławianie drewna i transport innych dóbr do Prus.
Dwór w kolejnych latach trafiał w ręce wielu znamienitych rodów. Był on własnością Dziewałtowskich, Kossakowskich, Radziwiłłów, Worłowskich, Zabiełłów i Tyszkiewiczó. Tyszkiewiczowie byli ostatnimi właścicielami majątku, należał on do nich przez cztery pokolenia, niemal 100 lat.
W czasie powstania listopadowego zamek spłonął. W latach 1832–1835 został odbudowany z inicjatywy Benedykta Emanuela Tyszkiewicza w stylu neogotyckim, co pociągnęło za sobą znaczne zmiany w kształcie obiektu. To w tym okresie nadbudowano wieżę, która została zwieńczona krenelażem, pełniącym wyłącznie funkcję dekoracyjną i tarasu widokowego. Cały majątek wzbogacił się wówczas o oranżerię, oficynę i budynki gospodarcze, stając się olbrzymim kompleksem pałacowym. Ponadto na dwór otoczony został parkiem krajobrazowym. Rodzina Tyszkiewiczów bardzo lubiła kolekcjonować dzieła sztuki znanych artystów, dzięki temu znalazły się tutaj dzieła wielkich twórców, należy wymienić nazwiska takie jak Albert Żamett, Jan Rustem, Jan Ksawery Kaniewski, Szymon Czechowicz, Marcin Zaleski, Marcello Bacciarelli, Salvator Rosa, Johannes Lingelbach, Andrea del Sarto, Ivan Aivazovski, Rembrandt Harmenszoon van Rijn, Jacob Isaackszoon van Ruisdael i inni. Na dworze znajdował się także obraz „Stefan Batory pod Pskowem” Jana Matejko.
Czerwony Dwór podupadł na początku XX wieku. Tuż przed wojną część dzieł została wysłana do innego majątku Tyszkiewiczów – Wiały pod Mińskiem (tam później zrabowali je bolszewicy). Część z pozostałych obrazów w czasie I wojny światowej zostało zrabowanych przez wojska niemieckie. Po wojnie Benedykt Jan Tyszkiewicz zdecydował się opuścić Litwę i wyjechać do Polski, zabierając z Czerwonego Dworu pozostały majątek: pięć wagonów kolejowych zostało wypakowanych meblami, obrazami, rzeźbami, zabytkową bronią, instrumentami muzycznymi, książkami i innymi cennymi przedmiotami. Transport z Kowna trafił do Warszawy. W 1927 roku dwór został zamieniony w sierociniec i tę rolę pełnił do 1944 roku, kiedy wycofujący się Niemcy spalili gmach główny i oranżerię.
Obiekt musiał czekać trzy dekady na przywrócenie dawnej świetności: majątek został odbudowany w latach 1962–1967, przywrócono mu wówczas renesansowy charakter. Po zakończeniu remontu dwór stał się siedzibą Instytutu Mechanizacji i Elektryfikacji Rolnictwa. W 2008 roku zespół pałacowy został przekazany Samorządowi Rejonu Kowieńskiego. W 2008 roku Czerwony Dwór ogłoszono narodowym pomnikiem kultury Litwy. W latach 2008-2012 dwór przeszedł kolejną renowację, od tamtego czasu dostępny jest dla zwiedzających.
Współcześnie budynki zespołu mieszczą szereg instytucji: w głównym budynku znajduje się Muzeum Rejonu Kowieńskiego, Wydział Rejestru Cywilnego i restauracja „Medžiotojų užeiga”; w lodowni centrum informacji turystycznej i biznesowej rejonu kowieńskiego; w oranżerii znajduje się kolejna restauracja; w stajnie mieszczą inkubator sztuki działający jako warsztat i przestrzeń wystawowa dla młodych artystów; kompleks obejmuje także salę koncertową. Budynki oficyny znajdują się w renowacji.
Kolejny ciekawy punkt na mapie miejscowości stanowi tutejszy kościół pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus. Kościół ten został zaprojektowany przez Wacława Michniewicza i postawiony na fundamentach starszego, ufundowanego w 1857 roku przez Benedykta Emanuela Tyszkiewicza kościoła Wniebowstąpienia Pańskiego. XIX-wieczny kościół został całkowicie zniszczony w 1915 roku przez armię rosyjską, kościół współczesny został ukończony w 1938 roku. Imponujących rozmiarów budowla góruje nad okolicą. W środku można zobaczyć zachowane ze starego kościoła rzeźby, obramowania obrazów i inne dekoracje autorstwa Francesco Andriolli – znanego polskiego malarza i rysownika. Inne zachowane ze starszego kościoła dekoracje to obrazy Georgio Berti i Aleksandra Józefa Sleńdzińskiego oraz kilka rzeźb dedykowany członkom rodu Tyszkiewiczów, w tym najbardziej znana dedykowana Wandzie Tyszkiewicz, żonie Benedykta Emanuela Tyszkiewicza, stworzona przez włoskiego rzeźbiarza Luigiego Pampoloniego.
Czym byłaby wizyta na litewskiej prowincji bez spaceru na łonie przyrody. Wieś znajduje się u ujścia Niewiaży do Niemna. Niewiaża to szósta co do długości rzeka na Litwie (209 km), która w większości jest nieuregulowana i płynie naturalnie tworząc liczne meandry, starorzecza i rozlewiska. W jej dolnym biegu pomiędzy Raudondvaris a Užliedžiai utworzono obszar chronionego krajobrazu w celu zachowania tego cennego ekosystemu. Idąc od strony Czerwonego Dworu dotrzemy nad sam brzeg rzeki, wzdłuż której wytyczono prawie 10 kilometrowy szlak. Wędrując nim możemy obserwować dzikie życie w dolinie Niewiaży. Okolice te są niezwykle popularne wśród wędkarzy, których możemy spotkać w wielu miejscach. Spacer wzdłuż rzeki połączony z wypoczynkiem nad jej brzegiem na pewno spodoba się aktywnym piechurom, jak i wybrednym wczasowiczom.
Do Czerwonego Dworu dojechać można własnym samochodem (wieś znajduje się przy drodze regionalnej nr 141 z Kowna do Kłajpedy), ale równie łatwo komunikacją publiczną z Kowna (autobus nr 48 odjeżdżający z przystanku Kauna pilis pokonuje trasę w ciągu 30 minut).
Autorem wszystkich zdjęć jest Jakub Zygmunt.
Dziękujemy Andriusowi Marcinkevičiusowi za uwagi, poprawki i uzupełnienia artykułu.
Z pochodzenia Sądeczanin, z wykształcenia geolog, z pasji miłośnik państw bałtyckich (zwłaszcza Estonii) i górski wędrowiec, zawodowo "człowiek-orkiestra", w Internecie prowadzi bloga "Sądecki Włóczykij".
