W dniach 19–20 maja 2022 roku we Wrocławiu odbył się Międzynarodowy Kongres Lituanistów. Jedno z najważniejszych wydarzeń w kalendarzu wszystkich miłośników Litwy zorganizowano już po raz szósty. Pierwszy Kongres odbył się w roku 2013 z inicjatywy dr Tatjany Vologdiny, prowadzącej Studium Języka i Kultury Litewskiej na Uniwersytecie Wrocławskim i grupy studentów związanych z Kołem Naukowym Lituanistów „Labas”. Do organizatorów należy również Fundacja Pobliża, której misją jest wymiana kulturowa i naukowa między Polską a sąsiednimi krajami, zwłaszcza Litwą, Czechami, Niemcami i Ukrainą. W wydarzeniu wzięli udział Ambasador Republiki Litewskiej w Rzeczypospolitej Polskiej Eduardas Borisovas, Attaché ds. kultury w Ambasadzie Republiki Litewskiej w Polsce Rasa Rimickaitė oraz wielu prelegentów i gości z całej Europy.
Na rok 2022 przypadło kilka ważnych jubileuszy, które mogły przyświecać kongresowi jako myśli przewodnie i być inspiracją dla badaczy. W tym roku przypadło dwudziestolecie powołania Centrum Studiów Języka i Kultury Litewskiej na Uniwersytecie Wrocławskim. Ponadto, impreza miała uczcić pięćdziesięciolecie współpracy pomiędzy Uniwersytetem Wrocławskim a Uniwersytetem Witolda Wielkiego w Kownie (lit. Vytauto Didžiojo universitetas). Wykład inauguracyjny w przepięknej barokowej Auli Leopoldyńskiej w głównym gmachu Uniwersytetu Wrocławskiego wygłosiła prof. Vilma Bijeikienė, prorektor ds. komunikacji Uniwersytetu Witolda Wielkiego, która opowiedziała o polityce językowej uczelni. Wykład ekspercki w Oratorium Marianum, na temat 30. rocznicy uchwalenia konstytucji Republiki Litewskiej, wygłosił Dziekan Wydziału Prawa Uniwersytetu Witolda Wielkiego prof. Dainius Žalimas. Kolejnym ważnym motywem przewodnim wydarzenia był ogłoszony w Litwie Rok Franciszka Skaryny. Ten humanista, filozof i drukarz doby renesansu zasłynął tłumaczeniem Biblii z języka staro-cerkiewno-słowiańskiego na język starobiałoruski. Biblia Franciszka Skaryny ukazała się w Pradze w latach 1517–1519. Postać i dorobek tłumacza przybliżyli w czasie wystąpień dr Olga Shutova z Laboratory of Francysk Skaryna Studies, dr Ilja Lemeskin z Uniwersytetu Karola w Pradze oraz Diana Codogni-Łańcucka z Biblioteki Uniwersytetu Wrocławskiego. Poświęcony mu został także osobny panel akademicki, w czasie którego referaty wygłosili prelegenci z Austrii, Czech, Litwy i Ukrainy.
Nie zapomniano również, że na rok 2022 Europejską Stolicą Kultury mianowano Kowno – miasto partnerskie Wrocławia. O licznych imprezach kulturalnych w dawnej stolicy Litwy, zaplanowanych na cały rok, opowiadała kierowniczka programu “Kaunas 2022” Ana Kočegarova Maj. Z kolei w pomieszczeniach Wydziału Prawa, Administracji i Ekonomii można było oglądać wystawę fotograficzną pod tytułem Nowoczesność tylnych elewacji. Foto-esej, ukazującą kowieńską architekturę modernistyczną w obiektywie Vaidasa Petrulisa i Gintarasa Česonisa. Natomiast przy ulicy Oławskiej od kwietnia do połowy lipca można oglądać specjalną wystawę plenerową Kowno – Europejska Stolica Kultury 2022, zorganizowaną przez Ośrodek Kultury i Sztuki we Wrocławiu, Ambasadę Republiki Litewskiej w Polsce oraz Kolegium Europy Wschodniej.
W czasie VI Międzynarodowego Kongresu Lituanistów zaprezentowano kilka nowych, istotnych publikacji związanych z tematyką litewską. Premierze zbioru tekstów historycznych i politologicznych Aleksandrasa Štromasa (1931–1999; wybrane teksty dostępne są na stronach Przeglądu Bałtyckiego) – litewskiego sowietologa, politologa i publicysty – pod tytułem Horyzonty wolności w przekładzie Kamila Peceli towarzyszyła dyskusja na temat demokracji z udziałem Ambasadora Republiki Litewskiej w Rzeczypospolitej Polskiej Eduardasa Borisovasa oraz tłumacza. Rozmowę moderował Laurynas Vaičiūnas, reprezentujący wydawnictwo – Kolegium Europy Wschodniej im. Jana Nowaka-Jeziorańskiego. Z kolei w czasie jednego z paneli akademickich dr Paweł Plichta i Kamil Pecela z Uniwersytetu Jagiellońskiego przedstawili świeżo wydaną książkę Między światami. Antologia tekstów filozofów kowieńskich na 100. rocznicę powstania Uniwersytetu Witolda Wielkiego – swoistą prezentację kanonu filozofii litewskiej pierwszej połowy XX wieku, zbiór tekstów najważniejszych litewskich filozofów po raz pierwszy w języku polskim – w tłumaczeniu Kamila Peceli. Nie zabrakło też publikacji litewskojęzycznych: dr Tomasz Błaszczak z Litewskiej Biblioteki Narodowej im. Martynasa Mažvydasa (Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka) przedstawił wydane po litewsku dzienniki Władysława Wielhorskiego – historyka, działacza społecznego, posła na Sejm w II RP, publicysty „Dnia Kowieńskiego” w latach 1920–1924, wykładowcy Uniwersytetu Wileńskiego.
W czasie paneli akademickich referaty wygłosiło kilkadziesiąt prelegentów z europejskich instytucji, organizacji i uczelni, m.in. Uniwersytetu Wileńskiego (Vilniaus universitetas), Uniwersytetu Michała Römera w Wilnie (Mykolo Romerio universitetas), Uniwersytetu Witolda Wielkiego w Kownie (lit. Vytauto Didžiojo universitetas), Uniwersytetu Warszawskiego, Akademii Nauk Republiki Czeskiej czy Kijowskiego Uniwersytetu Narodowego im. Tarasa Szewczenki (Київський національний дослідницький університет імені Тараса Шевченка). Panele podzielone były na kilka kategorii tematycznych. W czasie prezentacji literaturoznawczych wygłoszono referaty zarówno o klasykach literatury, takich jak Kazys Binkis (referat dr Rūty Brūzgienė, Uniwersytet Michała Römera) czy Oskar Kolberg (dr Arūnas Vaicekauskas, Uniwersytet Witolda Wielkiego), jak i o twórcach bardziej współczesnych – Czesławie Miłoszu (dr Dainius Vaitiekūnas, Uniwersytet Wileński), Sauliusie Šaltenisie (dr Joanna Tabor, Uniwersytet Warszawski) czy Sigitasie Parulskisie (Zofia Mitan-Gawryszewska, Uniwersytet Warszawski). Różnorodny okazał się także panel językoznawczy: tematy obejmowały zarówno folklor, jak i najnowsze tendencje. Dużo miejsca poświęcono językowi litewskiemu jako przedmiotowi nauczania, m.in. w referatach autorstwa doc. Alony Shyby z Czerniowieckiego Uniwersytetu Narodowego im. Jurija Fedkowycza, dr Laimutė Bučienė z Uniwersytet Witolda Wielkiego czy Grety Lemanaitė z Uniwersytetu Jagiellońskiego. W panelach historyczno-politycznych przeważały tematy poruszające aktualne, palące problemy społeczne, m.in. dr Barbara Jundo-Kaliszewska z Uniwersytetu Łódzkiego wygłosiła prezentację na temat stosunków litewsko-chińskich w dobie pandemii COVID-19, Julia Antosiewicz z Uniwersytetu Warszawskiego naświetliła sytuację prawną osób transseksualnych w Litwie, a Michał Drążek z Uniwersytetu Wrocławskiego opowiedział o Litewskich Siłach Zbrojnych w kontekście inwazji Federacji Rosyjskiej na Ukrainę. Osobne panele poświęcone zostały postaci Franciszka Skaryny oraz dziedzinie prawa – tu pochylono się głównie nad tematami związanymi z Konstytucją. Panel kulturoznawczy natomiast pozwolił zapoznać się z zagadnieniami kultury popularnej i internetowej – od analizy adaptacji polskiego serialu w litewskiej telewizji (referat niezależnej badaczki Katarzyny Pasternak), przez Eurowizję jako fenomen kulturowy (Katarzyna Pyrka i dr Paweł Sobik, Fundacja Pobliża) aż po porównanie litewskich i polskich memów na temat pandemii (Aleksandra Michałowska-Kubś, Uniwersytet Wrocławski) i odbiór postaci „Slender Mana” w polsko- i litewskojęzycznej infosferze (Jakub Kubś, Uniwersytet Wrocławski). Referaty wygłosili również redaktorzy „Przeglądu Bałtyckiego”: Dominik Wilczewski z Uniwersytetu Warszawskiego opowiedział o udziale diaspory w litewskich wyborach krajowych, a dr Mirosław Jankowiak z Akademii Nauk Republiki Czeskiej omówił białorusko-litewskie związki językowe na przykładzie gwar białoruskich na Litwie.
VI Międzynarodowy Kongres Lituanistów uświetniła kolacja w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Wrocławskiego oraz koncert zespołu studentów Uniwersytetu Witolda Wielkiego. Przy dźwiękach saksofonu goście bawili się do późnych godzin nocnych, cementując przyjaźń polsko-litewską i wyczekując kolejnego, siódmego kongresu – za dwa lata.
Książki wymienione w tekście:
Horyzonty wolności Aleksandras Štromas, tłum. Kamil Pecela, wyd. KEW, Wrocław-Wojnowice 2021
Między światami. Antologia tekstów filozofów kowieńskich na 100. rocznicę powstania Uniwersytetu Witolda Wielkiego, red. Kamil Pecela, Paweł Plichta, Bogdan Szlachta, tłum. Kamil Pecela, Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 2022
Władysław Wielhorski, Dienoraštis, red. Tomasz Błaszczak, tłum. Irena Aleksaitė, Vilnius: Lietuvos nacionalinė Martyno Mažvydo biblioteka, 2019
Bałtystka, tłumaczka literatury łotewskiej i litewskiej. Absolwentka Bałtystyki na Uniwersytecie Warszawskim oraz Podyplomowych Studiów Reklamy w Szkole Głównej Handlowej w Warszawie. Członkini Stowarzyszenia Tłumaczy Literatury. Interesuje się kulturą i marketingiem, a szczególnie tym, co łączy oba te obszary. Prowadzi blog o literackiej stronie reklamy: www.smarzewska.com.
