„Związana z Kreenholmem”. Estońskie ślady w historii rodziny Ursuli von der Leyen

|

W związku z wczorajszym (16 lipca) wyborem kandydatki Europejskiej Partii Ludowej na stanowisko przewodniczącej Komisji Europejskiej, estońskie media po raz kolejny prześwietliły jej życiorys. Okazuje się, że nowa szefowa „europejskiego rządu” ma wśród swoich przodków założyciela fabryki tekstyliów na Kreenholmie w Narwie. Owym protoplastą był Ludwig Knoop, bremeński handlarz bawełną, żyjący w latach 1821-1894. Założył on największą w Cesarstwie Rosyjskim fabrykę tekstyliów na skraju ówczesnej guberni estlandzkiej. „Bawełnianych” elementów w historii rodziny Ursuli von der Leyen jest jednak znacznie więcej.

Przeczytaj także:  „Ufamy von der Leyen”. Nowe rozdanie w UE z perspektywy krajów bałtyckich

Pierwszy raz o związkach polityk CDU z Narwą estońskie media wspominały w 2013 r., gdy została ona nowym ministrem obrony w koalicyjnym rządzie Angeli Merkel. „Praprawnuczka moskiewskiego magnata perkalikowego Ludwiga von Knoopa, który w XIX wieku założył największą fabrykę na Kreenholmie w Rosji, a córka premiera Dolnej Saksonii, Ursula von der Leyen, jest jednym z najpopularniejszych polityków w kraju” – pisały wówczas rosyjskojęzyczne media. Także obecnie, po wtorkowym głosowaniu, media rosyjskie w Estonii podchwyciły temat i opisują historię Ludwiga Knoopa, który urodził się w 1821 r. w Bremie. Rosyjska Wikipedia uznaje go za jednego z największych fabrykantów rosyjskich XIX wieku.

Knoop ukończył szkołę handlową w Bremie, następnie zaś uczył się przemysłu bawełnianego w przedsiębiorstwie De Jersey & Co w Manchesterze. Jako przedstawiciel tej firmy zjawił się w 1839 r. w Moskwie. Trzy lata później Wielka Brytania zniosła zakaz eksportu maszyn tekstylnych, co pozwoliło rozwinąć się przemysłowi bawełnianemu w Cesarstwie Rosyjskim. Knoop, planując budowę manufaktury tekstyliów, w 1856 r. nabył wyspę Kreenholm (niem. Krähnholm, ros. Кренгольм; w tłumaczeniu na język polski to „wronia wyspa”) położoną na rzece Narwie (dawała energię przyszłej manufakturze) i rok później założył Towarzystwo Manufaktury Kreenholmskiej. W zakładzie zatrudniono 4,5 tys. robotników, zarówno pochodzenia estońskiego, jak i rosyjskiego, zaś kadra zarządzająca pochodziła głównie z Wielkiej Brytanii. Knoop zasłynął z płacenia niskich stawek, ale wszyscy pracownicy objęci byli ubezpieczeniem zdrowotnym. Wprowadzono także mieszkania służbowe, szkoły i przedszkola powiązane z fabryką. Zakłady na Kreenholmie istniały w czasie niepodległej Estonii (1918-1940), a także podczas okupacji sowieckiej (1940-1990). Po odzyskaniu przez Estonię niepodległości fabryka została sprywatyzowana, dostała się w ręce Szwedów. Obecnie ma niewielkie znaczenie gospodarcze, stanowi natomiast atrakcję turystyczną i miejsce okazjonalnych wydarzeń kulturalnych.

Ludwig Knoop zmarł w 1894 r. w Bremie. Pozostawił po sobie pięcioro dzieci. Prawnukiem jednej z córek Knoopa – Luizy był znany niemiecki polityk Ernst Albrecht, premier Dolnej Saksonii (zm. 2014 r.). Jego córka Ursula von der Leyen jest jednocześnie prapraprawnuczką Ludwiga Knoopa. Ma ona inne związki z przemysłem tekstylnym. Jej mężem jest prof. Heiko von der Leyen, wywodzący się z rodziny kupców jedwabnianych i przemysłowców. Zaopatrywali oni w jedwab dużą część europejskiej arystokracji.

W 1877 r. car Aleksander II przyznał Knoopowi tytuł barona. Po rewolucji bolszewickiej w 1917 r. rodzina Knoopów wyjechała z kraju i wróciła do Niemiec. Imieniem Ludwiga Knoopa nazwano park w Bremie, gdzie stoi jego pomnik z brązu. Pomnik Knoopa istniał także w Narwie, lecz zburzyli go po II wojnie światowej Sowieci.

Jako minister obrony Ursula von der Leyen trzy razy odwiedziła Estonię: w 2015, 2017 i 2019 r. Choć zjawiła się w Tallinnie i w bazie Ämari, nie odwiedziła jednak Narwy, w której granicach znajduje się Kreenholm.

Przeczytaj także:  Alexander Van der Bellen. Zielony prezydent Austrii z estońskimi korzeniami

W 2010 r. współzałożyciel Programu Bałtyckiego Radia Wnet, a później jego redaktor, od lat zainteresowany Łotwą, redaktor strony facebookowej "Znad Daugawy", wcześniej pisał o krajach bałtyckich dla "Polityki Wschodniej", "Nowej Europy Wschodniej", Delfi, Wiadomości znad Wilii, "New Eastern Europe", Eastbook.eu, Baltica-Silesia. Stale współpracuje także z polską prasą na Wschodzie: "Znad Wilii", "Echa Polesia", "Polak na Łotwie". Najlepiej czuje się w Rydze i Windawie.


NEWSLETTER

Zapisz się na newsletter i otrzymaj bezpłatną 30-dniową prenumeratę Przeglądu Bałtyckiego!