BALTIC TRANSFER* Festival. Nowy teatr, muzyka, dramaturgia, audio instalacja z Estonii, Litwy i Łotwy

|

W dniach 18-24 października w Warszawie odbędzie się BALTIC TRANSFER* Festival – przegląd nowych form teatru, muzyki, dramaturgii i audio instalacji z krajów bałtyckich, które łączy silna, nowa fala poszukiwań w sztukach performatywnych.

Teatr TR Warszawa wraz z partnerami zaprasza do udziału w BALTIC TRANSFER* Festival – przeglądzie nowych form teatru, muzyki, dramaturgii i audio instalacji z krajów bałtyckich, które łączy silna, nowa fala poszukiwań w sztukach performatywnych. To festiwal ponad granicami, efekt dwuletniej współpracy TR Warszawa z parterskimi instytucjami z Estonii, Litwy i Łotwy. Na scenie TR Warszawa/Marszałkowska 8 swoje produkcje przedstawią Jaunimo Teatras z Wilna, Dirty Deal Teatro z Rygi i New Theatre Institute of Latvia oraz  Centrum Teatralne Vaba Lava z Tallinna. Na wybrane wydarzenia zaprosimy do Instytutu Teatralnego im. Zbigniewa Raszewskiego oraz do Kawałyku Sztuki Cafe. Prezentacjom spektakli towarzyszyć będą debaty i spotkania z twórcami i twórczyniami, które poprowadzi Roman Pawłowski, kurator festiwalu.

W programie BALTIC TRANSFER* Festival znalazły się zarówno premierowe propozycje teatru repertuarowego, jak niezależne produkcje twórców wspieranych przez partnerskie instytucje. To teatr nowej generacji, który poszukuje artystycznego napędu w różnych obszarach sztuki i rzeczywistości. Teatr, który zaskakuje – głęboką rewizją traumatycznej przeszłości, wnikliwym spojrzeniem w teraźniejszość, świeżą i odważną perspektywą na przyszłość.

Ważnym nurtem programu będzie teatr non-fiction, który reprezentują spektakle “Być nacjonalistą” z ryskiego Dirty Deal Teatro i “Śniłem śniłem” z wileńskiego Jaunimo Teatras. Pierwszy, wyreżyserowany przez Valtersa Sīlisa, jest sceniczną spowiedzią Matīssa Gricmanisa, byłego aktywisty łotewskiej partii nacjonalistycznej, który opowiada o mechanizmach ruchu nacjonalistycznego. W ramach festiwalu pokażemy specjalnie przygotowaną wersję performatywną spektaklu, w której  głównemu bohaterowi towarzyszyć będą aktorzy TR Warszawa. Drugi to praca reżyserki Kamilė Gudmonaitė i dramaturżki Teklė Kavtaradze – audioinstalacja, oparta na wywiadach ze skazanymi na dożywocie sprawcami zbrodni i rodzinami ich ofiar, stawiająca pytanie o możliwość zadośćuczynienia i wybaczenia. Podczas festiwalu zaprezentujemy specjalnie przygotowaną polską wersję dubbingową instalacji “Śniłem śniłem”, do której głosów użyczyli aktorzy TR Warszawa: Magdalena Kuta i Mirosław Zbrojewicz, zaś z litewskiego przełożył oraz  wyreżyserował Jan Dravnel.

Brat snu, reż. Adomas Juška, Jaunimo Teatras, Wilno (Litwa)

Do czasów transformacji, kiedy w krajach bałtyckich gwałtownie rozwijała się przestępczość zorganizowana nawiązuje spektakl “Miałam kuzyna” według dramatu Rasy Bugavičute-Pēce z Centrum Teatralnego Vaba Lava z Tallinna. To oparta na osobistej historii opowieść o kuzynie autorki, jednym z przywódców kowieńskiej mafii, który w 2015 roku w wieku 27 lat został zamordowany przez płatnych zabójców z Estonii. Jakie okoliczności społeczne i osobiste motywacje sprawiają, że ktoś ryzykuje życiem, aby zostać królem świata?  Próbą portretu społeczeństwa czasów transformacji jest także spektakl “Dwa garaże” łotewskiego reżysera Elmārsa Seņkovsa z Vaba Lava z Tallinna. “Dwa garaże” rozgrywają się równolegle w Estonii i na Łotwie. Opowiadają historię młodych mężczyzn, którzy wchodzą w dorosłe życie w momencie odzyskania niepodległości. Reżyser skupia się na dziwnej przestrzeni garażu, miejscu, które było schronieniem zarówno dla homo sovieticus, jak i nowego obywatela demokratycznej republiki.

Obok teatru non-fiction zobaczymy adaptacje dwóch XX wiecznych powieści. Wileński kompozytor Arturas Bumšteinas, współpracujący z krakowskim festiwalem Unsound i warszawską wytwórnią Bôłt Records pokaże “Metodę Urbantschitscha” według ”Kalkwerku” Thomasa Bernharda z wileńskiego Jaunimo Teatras. Opowieść o artyście, opętanym teorią słuchu przyjmie formę niezwykłego performansu muzycznego, nawiązującego do eksperymentów austriackiego lekarza Victora Urbantschitscha, który na początku XX wieku opracował metodę leczenia problemów ze słyszeniem za pomocą ćwiczeń dźwiękowych. Temat słuchu i słyszenia podejmuje także “Brat snu” w reżyserii Adomasa Juški – spektakl oparty na powieści Roberta Schneidera, której akcja rozgrywa się w XIX wieku. Bohaterem jest młody muzyk-organista, obdarzony wyjątkowym słuchem.

W programie towarzyszącym przedstawimy  wspólnie z Instytutem Teatralnym im. Zbigniewa Raszewskiego czytanie sceniczne nagradzanej sztuki “Beatrice” estońskiej dramatopisarki Siret Campbell, która stawia pytanie o tożsamość człowieka  w epoce cyfrowej.  W ramach festiwalu i cyklu FILM W TR. AGAINST GRAVITY PRZESTAWIA zaprezentujemy film dokumentalny “Dramatyczny rok”, pokazujący fenomen kultury teatralnej w Estonii, która znajduje się w światowej czołówce jeśli chodzi o frekwencję w teatrach. W tym liczącym 1,3 mln mieszkanek i mieszkańców kraju liczba widzów teatralnych przekracza rocznie 1,2 mln. Film Marty Polk pokazuje, że teatr może być nie tylko rozrywką, ale przestrzenią osobistej wolności.

Metoda Urbantschitscha, reż. Arturas Bumšteinas, Jaunimo Teatras, Wilno (Litwa)

BALTIC TRANSFER* Festival to przestrzeń transferu idei i projektów artystycznych do innej kultury oraz analizy ich nowych znaczeń w różnych kontekstach. Nazwa festiwalu nawiązuje do koncepcji “transferu kulturowego” francuskiego historyka Michele Espagne. Twierdzi on, że w procesie przejścia z jednej kultury do drugiej każde dzieło nabiera nowego kontekstu i znaczenia. Wymiana kulturowa to nie obieg przedmiotów i idei, jakimi już są, ale ich reinterpretacja, przemyślenie i nadanie nowych sensów. To przeciwieństwo kulturowego kolonializmu i hegemonii, ponieważ obie strony są pod wpływem wymiany. Kraje bałtyckie to jedna ze “stref kulturowych”, jak je nazywa Espagne – przestrzeń relacji międzykulturowych będąca przeciwieństwem narodowej kultury i tożsamości. Mieszanie różnych elementów kulturowych w regionie bałtyckim i przenoszenie praktyk artystycznych z jednej strefy kulturowej do drugiej to główna idea projektu.

Czy transfer to korzyść, czy zagrożenie?

Projekt jest wspólną inicjatywą TR Warszawa, Jaunimo Teatras (Wilno), The New Theatre Institute of Latvia  (Ryga), Centrum Teatralnego Vaba Lava (Tallinn). Wydarzenie jest  wspierane i finansowane przez Baltic Culture Fund, Lithuanian Culture Institute i Estonian Theatre Agency. Partnerami wydarzenia są Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego i Kawałyk Sztuki Cafe.

 

OD KURATORA:

Nowa Via Baltica

Via Baltica to jedyna trasa drogowa łącząca Estonię, Litwę i Łotwę z Europą Zachodnią. Jej polski odcinek, biegnący od przejścia w Budzisku do Warszawy, jest ciągle w budowie. O tym, jakie znaczenie ma ta trasa dla naszych sąsiadów, przekonaliśmy się w czasie pandemii. Kiedy w marcu 2020 roku Polska zamknęła przejścia graniczne dla cudzoziemców, tysiące podróżujących samochodami obywateli krajów bałtyckich utknęło na granicy polsko-niemieckiej bez szansy na powrót do domu. Bałtów ewakuowały dopiero promy, wysłane z Niemiec do portów na Litwie i Łotwie.

Kryzys graniczny przeszedł w Polsce bez echa, w krajach bałtyckich był natomiast szeroko komentowany. Ujawnił rzeczywisty stan stosunków między Warszawą a Rygą, Tallinnem i Wilnem. Mimo bliskich relacji, wynikających ze wspólnej historii i położenia geopolitycznego, Polska w chwili zagrożenia wybrała narodowy egoizm zamiast ponadnarodowej solidarności.  Oczywiście, podobnie postąpiło wiele innych krajów, broniąc się przed wzrastającą falą pandemii Covid-19. Ale tylko Polska uniemożliwiła bezpieczny powrót do domu mieszkańcom sąsiednich państw.

Obraz kolejek samochodów z rejestracjami EST, LT i LV pod polskimi szlabanami granicznymi towarzyszył nam, kiedy wspólnie z partnerami z Estonii, Litwy i Łotwy przygotowywaliśmy program BALTIC TRANSFER*. Nazwa festiwalu, wymyślona jeszcze przed pandemią, w kontekście ostatniego roku nabrała nowych znaczeń. W obliczu przywracanych granic, kordonów sanitarnych i kwarantanny kultura stała się jedyną przestrzenią międzynarodowego dialogu i spotkania. Postanowiliśmy zrobić wszystko, aby transfer teatrów z Wilna, Rygi i Tallinna do Warszawy doszedł do skutku.

Idea wymiany teatralnej między Polską a krajami bałtyckimi sięga początku lat 90. Powołany wtedy przez Krystynę Meissner Międzynarodowy Festiwal Teatralny KONTAKT w Toruniu stał się ważną platformą spotkania artystek i artystów ze Wschodu i Zachodu, odgrodzonych do tej pory granicznymi kordonami. Na toruńskim festiwalu odkrywaliśmy teatr z  Estonii, Litwy i Łotwy, który po upadku Związku Radzieckiego przemówił własnym, autentycznym głosem. Uczyliśmy się wymawiać nowe nazwiska, jak Oskaras Koršunovas, Eimuntas Nekrošius, Elmo Nüganen, Priit Pedajas, Alvis Hermanis. Ich spektakle pozwalały lepiej zrozumieć nowych sąsiadów.

Dzisiaj nadchodzi czas na spotkanie z nową generacją twórców i twórczyń z krajów bałtyckich. To pokolenie transformacji: część z nich urodziła się jeszcze w czasach komunizmu, część po jego upadku. Wszyscy dojrzewali w warunkach  niepodległości i demokracji. Czym jest dla nich dzisiaj teatr? Jakimi problemami żyją? Jaki jest ich stosunek do postsowieckiej przeszłości? W jaki sposób patrzą na współczesną rzeczywistość swoich krajów? Co myślą o przyszłości? Co myślą o sobie?

Chcemy tym festiwalem zbudować drugą Via Baltica – drogę kulturowego transferu ponad granicami. W przeciwieństwie do tej pierwszej, będącej ciągle w budowie, nasza trasa będzie zawsze otwarta.

Roman Pawłowski, kurator festiwalu, pełnomocnik ds. programowych TR Warszawa

 

BALTIC TRANSFER* Festival:

  • termin: 18-24 października  2021 roku
  • miejsca: TR Warszawa/Marszałkowska 8 oraz Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Kawałyk Sztuki Cafe
  • kurator: Roman Pawłowski (Polska)
  • współpraca programowa: Giedrė Bagdžiūnaitė (Litwa), Liisa Liksor (Estonia), Laura Stašāne (Łotwa)
  • organizator: TR Warszawa
  • partnerzy: Jaunimo Teatras (Wilno, Litwa), New Theatre Institute of Latvia (Ryga, Łotwa), Centrum Teatralne Vaba Lava (Tallinn, Estonia)
  • współpraca: Lithuanian Culture Institute, Estonian Theatre Agency z Tallinna, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Kawałyk Sztuki Cafe
  • projekt wspierany i finansowany przez Baltic Culture Fund

Pełny program BALTIC TRANSFER* Festival


NEWSLETTER

Zapisz się na newsletter i otrzymaj bezpłatną 30-dniową prenumeratę Przeglądu Bałtyckiego!