Niedługo po zakończeniu II wojny światowej były premier brytyjski Winston Churchill wygłosił w amerykańskim Fulton słynne przemówienie. Powiedział: „Od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem w poprzek kontynentu zapadła żelazna kurtyna”. Jednakże żelazna kurtyna, o której mówił, sięgała dalej na północ, aż po Zatokę Fińską.
W dzieciństwie spędzałam wakacje na Gotlandii. Na plaży często znajdowałam rzeczy wyrzucone przez fale: stare buty, butelki i kawałki opakowań z napisami w obcych językach, takich jak polski czy łotewski. Albo rosyjski, zapisany tajemniczym alfabetem. Te skrawki życia przyniesione z przeciwległych brzegów przez morze były dla szwedzkiej dziewczynki w latach sześćdziesiątych niezrozumiałymi przekazami z nieznanego świata.
Na Bałtyku żelaznej kurtyny nie było widać, jednak na pół wieku uniemożliwiła kontaktowanie się przez morze. Wystawa „Za horyzontem” stanowi próbę stworzenia miejsca spotkania dla wspomnień z brzegów podzielonego morza, z czasów, gdy nie mogliśmy się odwiedzać.
Partnerzy z krajów leżących nad Bałtykiem dostarczyli wspomnień i fotografii. W większości są to zdjęcia amatorskie, wykonane, rzecz jasna, techniką analogową. Pochodzą z czasów innych niż dziś, gdy każdy świadek czegoś niezwykłego może sięgnąć po smartfona. Czarnobiałe zdjęcia wyglądają niekiedy podobnie, niezależnie od tego, czy wykonano je na szwedzkiej Gotlandii, czy na wschodnioniemieckiej plaży. Dopiero treść wspomnień uzmysławia nam ich odmienność.
Wystawa skupia się na perspektywie życia codziennego. Nie pretenduje do bycia w pełni reprezentatywną. Można ją rozumieć jako pytanie o znaczenie zebranych wspomnień dzisiaj, gdy w basenie Morza Bałtyckiego rodzą się nowe zagrożenia.
Na wystawie zaprezentowano materiały z Muzeum Zimnej Wojny Langelandsfort, Muzeum Morskiego w Rostocku, Muzeum Morskiego we Flensburgu, Muzeum Miasta Gdyni, Muzeum Antanasa Mončysa w Połądze, Grupy Artystycznej SERDE i Aizpute, Estońskiego Instytutu Pamięci w Tallinie, Instytutu Nordyckiego Wysp Alandzkich (NIPÅ) oraz Gotlandzkiego Muzeum Sztuki w Visby. Wiele zyskałam dzięki rozmowom z przyjaciółmi z różnych państw bałtyckich oraz podczas wydarzeń artystycznych w Gotlandzkim Muzeum Sztuki w 2014 r.
Od czerwca 2017 r. do końca lata 2018 r. wystawa prezentowana jest w miejscach, w których gromadzono wspomnienia. Teksty wystawy dostępne są we wszystkich dziewięciu językach krajów nadbałtyckich. Projekt wspierany jest przez Radę Państw Morza Bałtyckiego.
(Proszę o dzielenie się wspomnieniami lub uwagami poprzez wpisy w księdze dostępnej na wystawie, lub na Instagramie #atthewatersedgebalticsea)
Hanna Sjöberg
czerwiec – wrzesień 2017 Visby, Szwecja
sierpień – październik 2017, Palanga, Litwa
wrzesień 2017 – styczeń 2018, Narva, Estonia
październik – listopad 2017, Rostock, Niemcy
styczeń – luty 2018, Åland, Finlandia
marzec – kwiecień 2018, Aizpute, Łotwa
kwiecień – czerwiec 2018, Flensburg, Niemcy
kwiecień – maj 2018, Bagenkop, Dania
lipiec – sierpień 2018, Gdynia, Polska
At the Water’s Edge / Za horyzontem
wernisaż: 13 lipca 2018, godz. 18:00
czas ekspozycji: 13.07-2.09.2018
miejsce ekspozycji: Muzeum Miasta Gdyni, sala audiowizualna
kurator: Hanna Sjöberg
koordynator: Anna Śliwa
Przegląd Bałtycki powstał w styczniu 2015 r. Serwis dostarcza informacji nt. państw regionu Morza Bałtyckiego.
