W poniedziałek, 18 lutego, litewska Główna Komisja Wyborcza zamknęła procedurę przyjmowania kandydatur w tegorocznych wyborach prezydenckich. Na liście pretendentów do funkcji głowy państwo znalazło się piętnaścioro kandydatów – wśród nich tylko jedna kobieta, urzędujący premier, członek Komisji Europejskiej i trzech europarlamentarzystów. Kandydatów czeka teraz zbieranie podpisów. Ostateczną listę wyborcy poznają w połowie kwietnia.
18 lutego był ostatnim dniem, w którym Główna Komisja Wyborcza przyjmowała zgłoszenia udziału w wyborach prezydenckich. Niektórzy z pretendentów swoje wnioski złożyli w ostatniej chwili przed zamknięciem listy. Ostatecznie znalazło się na niej piętnaścioro osób. Pretendenci muszą do 28 marca przekazać Komisji listy z podpisami co najmniej 20 tys. obywateli. Konieczne będzie także wniesienie zastawu w wysokości 4,6 tys. euro, który zostanie kandydatom zwrócony, o ile uzyskają oni powyżej 7 proc. głosów w wyborach. 12 kwietnia powinna zostać ogłoszona końcowa lista zarejestrowanych kandydatów.
Głosowanie, które zaplanowane jest na 12 maja wyłoni następcę lub następczynię urzędującej prezydent Dalii Grybauskaitė, która pełni tę funkcję od 2009 roku. Pięć lat później została ponownie wybrana na urząd. Zgodnie z Konstytucją nie może ona już się ubiegać o reelekcję. Do zwycięstwa wymagane jest uzyskanie ponad połowy głosów – jeśli tak się nie stanie, konieczna będzie druga tura z udziałem dwóch lub dwojga kandydatów z najwyższym poparciem, które zostanie przeprowadzona 26 maja. Nowo wybrany prezydent powinien rozpocząć urzędowanie po złożeniu przysięgi w obecności posłów na Sejm. Kadencja obecnej prezydent upływa 12 lipca.
Według sondaży opinii publicznej w wyborach prezydenckich liczyć się będzie troje kandydatów: Gitanas Nausėda, Saulius Skvernelis oraz Ingrida Šimonytė. Sondaż firmy „Baltijos tyrimai” przeprowadzony na zlecenie agencji informacyjnej ELTA w dniach 23 stycznia – 3 lutego największe szanse daje Nausėdzie (22,9 proc.). Za nim uplasowali się kolejno Šimonytė i Skvernelis z poparciem, odpowiednio, 16,1 proc. i 15 proc. ankietowanych. Czwarty pod względem popularności kandydat – Arvydas Juozaitis, może liczyć na poparcie 3 proc. ankietowanych. Pozostali kandydaci nie przekraczają bariery 3 proc., przy czym sondaż nie uwzględnia wszystkich osób zarejestrowanych przez Komisję Wyborczą.
Większość z kandydatów, którzy złożyli swoje wnioski do Komisji Wyborczej posiada wieloletnie doświadczenie polityczne. Dla Vytenisa Andriukaitisa i Waldemara Tomaszewskiego będzie to trzeci start w wyborach o funkcję głowy państwa, dla Petrasa Auštrevičiusa – drugi. Z trójki najbardziej liczących się kandydatów jedynie Gitanas Nausėda nie cieszy się poparciem żadnego ugrupowania politycznego. Zarówno Ingrida Šimonytė, jak i Saulius Skvernelis – choć formalnie bezpartyjni – są popierani przez partie polityczne, odpowiednio: opozycyjny Związek Ojczyzny i rządzący Litewski Związek Rolników i Zielonych.
- Vytenis Povilas Andriukaitis – ma 67 lat, od 2014 roku pełni funkcję komisarza ds. zdrowia i ochrony żywności w Komisji Europejskiej kierowanej przez Jean-Claude’a Junckera. Z wykształcenia jest lekarzem, pracował w szpitalach m.in. w Kownie i Wilnie. Na przełomie lat 70. i 80. uczestniczył w nielegalnej działalności antysowieckiej, a pod koniec lat 80. zaangażował się w działalność Sąjūdisu oraz odrodzonej Litewskiej Partii Socjaldemokratycznej. W 1990 roku został wybrany do Rady Najwyższej Litewskiej SRS, która 11 marca 1990 roku uchwaliła deklarację przywrócenia niepodległości. Z ramienia LSDP zasiadał w Sejmie w latach 1992–2004 oraz 2008–2014. We współtworzonym przez socjaldemokratów rządzie Algirdasa Butkevičiusa pełnił funkcję ministra zdrowia (2012–2014). O prezydenturę będzie ubiegać się po raz trzeci – wcześniej bez powodzenia pretendował do tego stanowiska w latach 1997 i 2002.
- Petras Auštrevičius – urodził się w 1963 roku, jest ekonomistą i dyplomatą. Ukończył studia ekonomiczne na Uniwersytecie Wileńskim. Po odzyskaniu przez Litwę niepodległości podjął pracę w Ministerstwie Spraw Zagranicznych. Pełnił funkcję ambasadora w Helsinkach – najmłodszego w historii Litwy. W 1998 roku został doradcą premiera Gediminasa Vagnoriusa ds. zagranicznych. W latach 2001–2002 był głównym negocjatorem Litwy wejścia do struktur Unii Europejskiej. W 2004 roku jako niezależny kandydat ubiegał się o funkcję prezydenta. W tym samym roku został wybrany do Sejmu, zaś w 2005 roku współzakładał Ruch Liberałów, który po trzech latach znalazł się w centroprawicowej koalicji rządzącej Litwą. Do 2014 roku piastował mandat posła na Sejm. W tym samym roku został wybrany do Parlamentu Europejskiego.
- Alfonsas Butė – ma 66 lat, jest inżynierem i przedsiębiorcą, studiował w Wileńskim Instytucie Inżynierii Budownictwa. Pracował jako inżynier m.in. w miejskich przedsiębiorstwach gospodarki komunalnej i budowlanych w Wilnie. W latach 1989–2014 był dyrektorem generalnym w przedsiębiorstwie transportowym. Był członkiem Litewskiej Partii Chrześcijańsko-Demokratycznej, bez powodzenia kandydował do Sejmu w 2000 i 2016 roku.
- Petras Gražulis – ma 60 lat, pochodzi z rejonu olickiego. Studiował w Kowieńskich Instytucie Politechnicznym. W latach 80. współpracował z nielegalnymi organizacjami antysowieckimi, m.in. kolportował podziemną „Kronikę Kościoła Katolickiego”, był więziony za odmowę służby wojskowej w Armii Sowieckiej. W latach 90. działał w Litewskiej Partii Chrześcijańsko-Demokratycznej. Był radnym Kowna i Kłajpedy. Od 1996 roku nieprzerwanie zasiada w Sejmie, od 2008 roku wybierany jako kandydat Porządku i Sprawiedliwości. Z szeregów tej partii został wykluczony w ubiegłym roku. Zasłynął licznymi kontrowersyjnymi wypowiedziami i skandalami obyczajowymi.
- Vitas Gudiškis – 64-letni działacz sportowy pochodzący z rejonu szackiego. Ukończył studia w Litewskim Instytucie Kultury Fizycznej, pracował jako trener lekkoatletyczny i jako kierownik w instytucjach organizujących wydarzenia sportowe. W latach 1997–2004 pełnił funkcję dyrektora w Litewskim Związku Federacji Sportowych, stał również na czele Litewskiego Związku Hokeja na Lodzie (1992–1998), zasiadał w Komitecie Wykonawczym Litewskiego Komitetu Olimpijskiego. Obecnie jest prezesem Wileńskiego Klubu Sportowego Weteranów „Aidas”.
- Arvydas Juozaitis – ma 62 lata, jest filozofem, pisarzem, publicystą i działaczem społecznym. W młodości z sukcesami uprawiał wyczynowo pływanie, był członkiem kadry narodowej Związku Sowieckiego, zdobył brązowy medal na Igrzyskach Olimpijskich w Montrealu (1976). Ukończył studia ekonomiczne, posiada stopień doktora w dziedzinie filozofii. W 1988 roku był jednym z inicjatorów powstania Sąjūdisu, po 1990 roku wycofał się z działalności politycznej. W latach 2004–2009 pracował jako attaché ds. kultury w Konsulacie Litwy w Kaliningradzie. Wykładał na uczelniach wyższych, w ostatnich latach na Uniwersytecie w Kłajpedzie. W latach 2012–2017 był wiceprezesem Litewskiego Komitetu Olimpijskiego. Opublikował szereg książek i artykułów.
- Kazimieras Juraitis – ma 57 lat, jest ekonomistą, przedsiębiorcą i działaczem społecznym. Studiował na Uniwersytecie Wileńskim, w latach 80. pracował jako przewodniczący spółdzielni spożywców i nauczyciel w internacie, na początku lat 90. prowadził własny biznes, kilka lat spędził za granicą. Realizował projekty związane z pracą z trudną młodzieżą. Jest członkiem Litewskiej Partii Ludowej, z ramienia której bez powodzenia kandydował do Sejmu w 2016 roku.
- Valentinas Mazuronis – ma 65 lat, urodził się w Malatach, ale związany jest głównie z Szawlami. Ukończył studia architektoniczne w Wilnie. Jako architekt pracował w instytucie projektowym oraz właściciel własnej pracowni. W latach 1991–2002 był radnym miejskim w Szawlach. Od lat 90. działał w Litewskim Związku Liberałów, po czym w 2002 roku związał się z Partią Liberalno-Demokratyczną (obecnie Porządek i Sprawiedliwość). Z ramienia tej partii w latach 2004, 2008 i 2012 był wybierany do Sejmu. W latach 2012–2014 pełnił funkcję ministra środowiska w rządzie Algirdasa Butkevičiusa. W 2014 roku został wybrany do Parlamentu Europejskiego. Po roku opuścił Porządek i Sprawiedliwość, przystępując do Partii Pracy. Pełnił funkcję jej przewodniczącego. Zrezygnował po przegranych wyborach do Sejmu w 2016 roku.
- Gitanas Nausėda – urodził się w 1964 roku w Kłajpedzie. W latach 1982–1989 studiował ekonomię na Uniwersytecie Wileńskim, w 1993 roku obronił doktorat z dziedziny nauk społecznych w Wilnie. Od 1994 roku był związany z Bankiem Litwy, pełniąc m.in. funkcję dyrektora Departamentu Polityki Monetarnej, a także członka zarządu. W 2000 roku podjął pracę w komercyjnym „Vilniaus bankas”, przekształconym później w skandynawski SEB, był m.in. doradcą zarządu i głównym ekonomista. W latach 2004–2009 był społecznym doradcą prezydenta Valdasa Adamkusa ds. gospodarki. Jesienią 2018 roku ogłosił odejście z banku SEB i kandydowanie w wyborach prezydenckich. Stwierdził, że nie będzie ubiegać się o poparcie żadnej z partii politycznych.
- Mindaugas Puidokas – ma 39 lat, pochodzi z Kowna. Z wykształcenia jest politologiem: studiował na Uniwersytecie Witolda Wielkiego w Kownie i na Uniwersytecie Wileńskim. W młodości pracował jako dziennikarz. Przez kilkanaście lat był nauczycielem akademickim w Kowieńskim Uniwersytecie Technologicznym, gdzie również uzyskał stopień doktora. Działał w organizacjach pozarządowych. W 2016 roku został wybrany posłem na Sejm z listy Związku Rolników i Zielonych, następnie oficjalnie wstąpił do partii i został jej wiceprzewodniczącym. Po nominowaniu przez LVŽS Sauliusa Skvernelisa jako kandydata w wyborach prezydenckich postanowił zawiesić swoje członkostwo i zgłosić własną kandydaturę.
- Naglis Puteikis – ma 54 lata, od 2016 roku jest przewodniczącym Litewskiej Partii Centrum. Ukończył studia historyczne na Uniwersytecie Wileńskim. W czasie studiów odbywał służbę wojskową w Armii Sowieckiej, brał udział w wojnie w Afganistanie. Przez wiele lat pracował w instytucjach państwowych odpowiedzialnych za ochronę zabytków i pomników, pełnił m.in. funkcję wiceministra kultury. W 1997 roku przez kilka miesięcy sprawował mandat poselski, do Sejmu wrócił w 2011 roku. Ponownie wybrany w 2012 i 2016 roku. Zasiadał także w radzie miejskiej w Kłajpedzie (2007–2011). Do 2014 roku był członkiem Związku Ojczyzny. W obecnej kadencji Sejmu należał do frakcji LVŽS, którą opuścił po decyzji o starcie w wyborach prezydenckich.
- Saulius Skvernelis – 48-letni inżynier, prawnik i wieloletni funkcjonariusz litewskiej policji, od 13 grudnia 2016 roku pełni funkcję premiera. Ukończył studia na Wileńskim Uniwersytecie Technicznym im. Giedymina oraz studia prawnicze na Uniwersytecie Michała Römera w Wilnie. Przez 20 lat pełnił służbę jako funkcjonariusz policji: był m.in. wykładowcą w Akademii Policyjnej, szefem służby ruchu drogowego, od 2008 roku był zastępcą komendanta głównego, a w latach 2011–2014 komendantem głównym policji. Dużą popularność w społeczeństwie zdobył pełniąc przez półtora roku funkcję ministra spraw wewnętrznych w centrolewicowym rządzie Algirdasa Butkevičiusa. Ustąpił ze stanowiska w kwietniu 2016 roku po tym, gdy zdecydował się na start w wyborach do Sejmu z ramienia LVŽS.
- Tomas Šimaitis – 44-letni bezpartyjny wilnianin bez żadnego doświadczenia politycznego. Wcześniej nie zgłaszał chęci uczestnictwa w wyborach i swoją kandydaturę zarejestrował w ostatniej chwili. Według informacji podanych dziennikarzom odbył studia ekonomiczne na Uniwersytecie Wileńskim i prowadzi własną działalność gospodarczą.
- Ingrida Šimonytė – ma 44 lata, pochodzi z Wilna. Studiowała administrację biznesu i finanse na Uniwersytecie Wileńskim. W 1997 roku podjęła pracę w Ministerstwie Finansów, gdzie była m.in. pracownikiem kilku departamentów, a także sekretarzem resortu. W 2009 roku objęła funkcję ministra finansów w konserwatywnym gabinecie Andriusa Kubiliusa, którą sprawowała do końca kadencji w 2012 roku. Po odejściu z rządu wykładała na Uniwersytecie Wileńskim, objęła także funkcję wiceprezesa Banku Litwy. W 2016 roku została wybrana do Sejmu z ramienia Związku Ojczyzny. W listopadzie 2018 roku uzyskała nominację tej partii w wyborach prezydenckich, pokonując w prawyborach b. szefa MSZ Vygaudasa Ušackasa.
- Waldemar Tomaszewski – urodził się w 1965 roku w Wilnie, od 1999 roku jest przewodniczącym Akcji Wyborczej Polaków na Litwie. Studiował inżynierię w Wileńskim Instytucie Inżynierii Budownictwa. W latach 1992–1996 pracował w sekretariacie frakcji sejmowej Związku Polaków na Litwie. Od 1995 zasiadał w radzie rejonu wileńskiego, w latach 2000–2003 pełnił funkcję zastępcy mera. W 2000 roku po raz pierwszy wybrany do Sejmu, dwukrotnie uzyskiwał reelekcję. W 2009 i 2014 roku był wybierany do Parlamentu Europejskiego. Bez powodzenia kandydował wyborach prezydenckich na Litwie (2009, 2014) oraz na mera Wilna (2015).
Absolwent Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, pracownik Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, interesuje się krajami bałtyckimi, stosunkami polsko-litewskimi i polsko-białoruskimi, był współautorem "Programu Bałtyckiego" w Radiu Wnet, publikował m.in. w "Nowej Europie Wschodniej", "New Eastern Europe", "Tygodniku Powszechnym", portalu "Więź" i "Magazynie Pismo". Autor książki "Litwa po litewsku" (Wydawnictwo Czarne, 2024).
