W dniach 11-13 kwietnia br. w Wilnie obradować będzie Komitet Wykonawczy Światowego Kongresu Tatarów Krymskich. Równolegle odbędzie się międzynarodowa konferencja „Masowe naruszenia praw człowieka na okupowanym Krymie”.
16 marca minęła druga rocznica „referendum” na Krymie, na mocy którego półwysep – będący częścią Ukrainy – został anektowany przez Rosję. Władze ukraińskie stoją na stanowisku, że terytorium Krymu znajduje się pod rosyjską okupacją. Działacze organizacji humanitarnych donoszą, że na Krymie dochodzi do poważnych naruszeń praw człowieka, najczęściej wymierzonych w tradycyjnie zamieszkującą teren półwyspu społeczność Tatarów Krymskich. Tatarzy w przeszłości byli już poddawani represjom: w 1944 roku na mocy decyzji Józefa Stalina, z powodu rzekomej kolaboracji z Niemcami, zostali deportowani do Azji Centralnej.
Powrót Tatarów Krymskich z zesłania stał się możliwy dopiero po rozpadzie Związku Sowieckiego. Po odzyskaniu niepodległości przez Ukrainę poważnym problemem był m.in. nieuregulowany status własności ziemi należącej wcześniej do Tatarów. W czasie kryzysu krymskiego na przełomie lutego i marca 2014 roku większość Tatarów Krymskich jednoznacznie opowiedziała się za przynależnością półwyspu do Ukrainy. Po aneksji przez Rosję wielu tatarskich działaczy zostało poddanych represjom. Liderzy społeczności krymskotatarskiej, Mustafa Dżemilew (obecnie deputowany Rady Najwyższej Ukrainy) i Refat Czubarow (przewodniczący Medżlisu Tatarów Krymskich) nie mają obecnie możliwości legalnego wjazdu na teren Krymu.
Prawa człowieka na Krymie ze szczególnym uwzględnieniem sytuacji Tatarów Krymskich będzie tematem międzynarodowej konferencji, która będzie towarzyszyć obradom Komitetu Wykonawczego Światowego Kongresu Tatarów Krymskich, zaplanowanej na 11-13 kwietnia br. Obrady i konferencja odbędą się w Wilnie, w siedzibie Sejmu Republiki Litewskiej. Ze strony litewskiej współorganizatorem wydarzenia będzie Związek Wspólnot Tatarów Litewskich, kierowany przez prof. Adasa Jakubauskasa, doradcę premiera Litwy ds. mniejszości narodowych.
W programie konferencji przewidziano wystąpienia przewodniczącej Sejmu Litwy Lorety Graužinienė, lidera społeczności krymskotatarskiej Mustafy Dżemilewa, szefa MSZ Litwy Linasa Linkevičiusa, amerykańskiego senatora Johna McCaina, pierwszego przewodniczącego parlamentu niepodległej Litwy Vytautasa Landsbergisa, byłego premiera Litwy Gediminasa Kirkilasa oraz deputowanych Sejmu Litwy Emanuelisa Zingerisa i Viliji Aleknaitė-Abramikienė. Konferencja podzielona będzie na trzy sekcje, poświęcone kolejno: sytuacji praw człowieka na Krymie, problemowi przesiedleńców wewnętrznych (IDP) z Krymu na Ukrainie oraz europejskiej tożsamości Tatarów Krymskich.
Wśród zapowiedzianych gości wydarzenia znaleźli się m.in. pierwszy przewodniczący Rady Najwyższej niepodległej Białorusi i sygnatariusz porozumień białowieskich Stanisłau Szuszkiewicz, przewodniczący Medżlisu Tatarów Krymskich Refat Czubarow, ambasador Litwy na Ukrainie Marius Janukonis, b. litewski minister spraw zagranicznych Petras Vaitiekūnas, działacze praw człowieka, politolodzy, dziennikarze z Litwy, Ukrainy i Rosji.
Pozostałe dwa dni (12-13 kwietnia) przeznaczone będą na wydarzenia związane z obradami Komitetu Wykonawczego Światowego Kongresu Tatarów Krymskich. Przewidziano spotkania liderów społeczności krymskotatarskiej z prezydent Dalią Grybauskaitė, przewodniczącą Sejmu Loretą Graužinienė, premierem Algirdasem Butkevičiusem. Mustafa Dżemilew, obecny deputowany Rady Najwyższej Ukrainy, a w przeszłości także przewodniczący Medżlisu i dysydent w czasach sowieckich, 12 kwietnia odbierze tytuł doktora honoris causa przyznany mu przez wileński Uniwersytet Michała Römera.
Zainteresowani szczegółowymi informacjami na temat konferencji są proszeni o kontakt z organizatorem, przewodniczącym Związku Wspólnot Tatarów Litewskich, prof. Adasem Jakubauskasem, adas.jakubauskas@gmail.com, tel. +370 682 723 28.
Absolwent Instytutu Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego, pracownik Wydziału Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego, interesuje się krajami bałtyckimi, stosunkami polsko-litewskimi i polsko-białoruskimi, był współautorem "Programu Bałtyckiego" w Radiu Wnet, publikował m.in. w "Nowej Europie Wschodniej", "New Eastern Europe", "Tygodniku Powszechnym", portalu "Więź" i "Magazynie Pismo". Autor książki "Litwa po litewsku" (Wydawnictwo Czarne, 2024).
